Can thiệp trẻ có rối loạn phổ tự kỷ tại trung tâm và tại nhà - bài viết đăng trên Chong chóng sắc màu

 Trẻ tự kỷ có thể gặp ở bất cứ gia đình nào, với bất kỳ điều kiện kinh tế và địa vị xã hội nào. Điều mỗi gia đình có trẻ RLPTK đang quan tâm và băn khoăn lo lắng đó chính là làm thế nào để con mình có được những điều kiện tốt nhất, hướng đến sự phát triển nhận thức và kỹ năng xã hội cùng hoà nhập với các bạn đồng trang lứa. Cốt lõi vấn đề mà phần lớn phụ huynh đang loay hoay đó chính là việc lựa chọn phương thức can thiệp cho trẻ sao cho hiệu quả và phù hợp với điều kiện kinh tế và thời gian của gia đình.

 Trước tiên, cần hiểu đúng rối loạn phổ tự kỷ là gì?

Tự kỷ là một dạng rối loạn phát triển thần kinh. Ở dạng này, trẻ gặp nhiều trở ngại trong giao tiếp và tương tác với mọi người xung quanh. Bên cạnh đó, cũng có nhiều hạn chế trong việc tạo dựng, duy trì, phát triển và hiểu các mối quan hệ.

Tỉ lệ trẻ tự kỷ đang tăng lên nhanh chóng. Trong báo cáo mới nhất từ trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), khoảng 1 trong số 54 trẻ em ở Mỹ được chẩn đoán có rối loạn phổ tự kỷ, trong 34 trẻ trai và trong 144 trẻ gái có 1 trẻ được xác định có RLPTK. Các trẻ trai có nguy cơ được chẩn đoán có RLPTK cao hơn 4 lần so với các trẻ gái (theo số liệu năm 2016). Theo những con số thống kê tại Việt Nam (Trần Văn Công & Nguyễn Thị Hoàng Yến, 2017), tỉ lệ trẻ tự kỷ ở Việt Nam ước tính khoảng 0,5-1%. Năm 2019, tỷ lệ trẻ từ 18 đến 20 tháng tuổi tại 7 tỉnh thành ở Việt Nam có RLPTK là 0.76%. Điều đó cho thấy sự tăng nhanh về con số trẻ có RLPTK từ đó, những vấn đề nêu trên đặt ra cho xã hội nhiều thách thức mới trên mọi lĩnh vực, đặc biệt là can thiệp.

 Vậy can thiệp là gì?

Can thiệp có nghĩa là làm một điều gì đó, thực hiện hoạt động hoặc sử dụng một phương pháp điều trị nhằm cải thiện một tình trạng hoặc vấn đề cụ thể. Can thiệp cho trẻ có RLPTK đề cập đến một loạt các cách thức, nguồn lực khác nhau cùng tham gia vào quá trình chăm sóc, giáo dục nhằm hỗ trợ và thúc đẩy tối đa sự phát triển của trẻ trên toàn bộ các lĩnh vực.

Cho tới thời điểm hiện tại phương pháp can thiệp trẻ có RLPTK vẫn chủ yếu bằng phương pháp can thiệp hành vi và giáo dục tại gia đình hoặc các cơ sởgiáo dục đặc biệt, các phương pháp về ytế chưa chứng minh được hiệu quả rõ ràng.

Hiện nay, theo nhận định của một số cán bộ quản lý các cơ sở can thiệp sớm trên địa bàn thành phố Hà Nội, khoảng 80% trẻ đang theo học tại các cơ sở này là tự kỷ. Điều này có thể thấy việc can thiệp cho trẻ có RLPTK hiện nay cần được mở rộng và đa dạng hoá phương thức can thiệp. Đáp ứng nhu cầu đặc biệt đối với nhóm trẻ đặc biệt.

 Thế nào là can thiệp tại trung tâm?

Can thiệp tại trung tâm là phương thứcgiáo dục đặc biệt cho trẻ có các RLPT trong đó có tự kỷ. Tại đây, trẻ được học tập, vui chơi và hoà nhập với nhau dưới nhiều hình thức khác nhau: can thiệp nhóm, cá nhân…với đội ngũ giáo viên có đào tạo can thiệp sớm về giáo dục đặc biệt. Những chương trình can thiệp được chọn để xây dựng giáo ánphù hợp với vấn đề của trẻ, và được theo dõi, đánh giá chi tiết sự tiến bộ của trẻ. Dưới sự giám sát của các nhà tâm lý có kinh nghiệm và trình độ chuyên môn cao.

Khi được hỏi về hiệu quả phương thức can thiệp tại trung tâm, cô N., giáo viên can thiệp chia sẻ: “ Khi được can thiệp tại trung tâm, trẻ sẽ có nhiều thuận lợi trong môi trường chuyên biệt, được tương tác với bạn bè, tiếp cận đồ chơi, học liệu da dạng, tạo hứng thú cho trẻ khi đến lớp. Khi ấy, trẻ sẽ làm quen với môi trường lớp học, sẽ có nhiều thuận lợi cho việc học hoà nhập sau này.”

Chị P., phụ huynh của trẻ tự kỷ tâm sự khi được hỏi về hiệu quả khi can thiệp tại trung tâm: “Từ khi học ở trung tâm, con có nhiều cải thiện về hành vi và nhận thức. Tương tác có nhiều tiến bộ hơn, biết chơi với em, với bạn hàng xóm, tuy không thường xuyên và cần hỗ trợ nhưng đó cũng là những điều chị cảm thấy mừng, hạnh phúc. Chị nghĩ, ở trung tâm, con sẽ có nhiều cơ hội được vui chơi, tương tác với các bạn, các cô cũng xây dựng các tình huống vui chơi tương tác giữa các bạn với nhau nên trẻ sẽ mạnh dạn hơn.”

 Chia sẻ của cô H., giáo viên can thiệp tại trung tâm: “Môi trường can thiệp tại trung tâm là lý tưởng cho trẻ và gia đình trẻ có điều kiện (thời gian và kinh tế). Bởi ở đó, cơ sở vật chất đầy đủ, đáp ứng nhu cầu học tập và vui chơi cho trẻ.Ở trung tâm, giáo viên có nhiều kinh nghiệm, kỹ năng trình độ chuyên môn, khi làm việc với trẻ. Hơn nữa, việc quan tâm, sát sao đến vấn đề của trẻ sẽ kịp thời và hiệu quả hơn.”

 “Phương thức can thiệp tại trung tâm có nhiều ưu điểm đáng kể, trẻ sẽ có được những quy tắc, nề nếp nhất định trong lớp học, được giáo viên thiết lập khi can thiệp tại trung tâm. Bên cạnh đó, việc theo dõi, đánh giá vấn đề của trẻ dễ dàng hơn, trực tiếp và kịp thời. Từ đó, trung tâm sẽ có những định hướng, tư vấn cho gia đình hiệu quả, phù hợp với vấn đề trẻ trong thời gian tiếp theo” chị T., là cán bộ quản lý trung tâm chia sẻ.

Phương thức can thiệp tại trung tâm nhìn chung được phụ huynh, giáo viên, cán bộ quản lý đánh giá cao về hiệu quả. Không chỉ đáp ứng nhu cầu về mặt học tập, sự tiến bộ của trẻ, mà bên cạnh đó còn thuận lợi cho gia đình có thể yên tâm gửi gắm khi không có nhiều thời gian với con.

 Thế nào là can thiệp tại nhà?

Can thiệp tại nhà là phương thức giáo dục đặc biệt tại gia đình trẻ có rối loạn phát triển, được thực hiện dưới hình thức cá nhân (1 giáo viên -1 học sinh) có thể là giáo viên được đào tạo trong lĩnh vực giáo dục đặc biệt và các ngành gần liên quan hoặc người chăm sóc trẻ. Thời gian can thiệp có thể tối thiểu 1 giờ/ngày, được thoả thuận từ phía giáo viên và gia đình.

Trao đổi về thuận lợi và khó khăn của phương thức can thiệp trẻ tại nhà, bài viết đã nhận được một số quan điểm chia sẻ chân thành từ giáo viên, phụ huynh trẻ: Cô T, giáo viên can thiệp tại nhà chia sẻ: “Học ở nhà hay ở trung tâm đều có cái tiện, bất tiện nhất định cũng tuỳ theo điều kiện mỗi gia đình. Chị can thiệp 1 giờ buổi tối, bạn ấy nhỏ nên vấn đề ăn uống, vệ sinh chưa tự chủ, khi đó gia đình có thể hỗ trợ. Vì cũng gặp nhiều khó khăn trong tập trung chú ý và hợp tác trong giờ học, nên chị cũng thường xuyên hướng dẫn trao đổi với phụ huynh về các phương pháp chơi với con khi ở nhà để gia đình có nhiều thời gian tương tác hơn”.

“Học ở nhà thì khâu thiết lập mối quan hệ với trẻ hơi khó khăn, vì thường trẻ sẽ ỷ lại, ngầy ngã gia đình và khó hợp tác, có khi đến nhà trẻ khóc, ăn vạ 30 phút hoặc với gia đình không có không gian riêng, trẻ sẽ rất khó tập trung vào bài học. Nhiều khi chị muốn quản lý hành vi và cần nghiêm khắc cũng cảm thấy e dè vì có thể gia đình sẽ hiểu nhầm và xót con. Học ở nhà đa phần mình phải chuẩn bị các học liệu, đồ chơi để tăng hứng thú cho trẻ. Tuy nhiên, cũng có nhiều ca chị can thiệp, trẻ khó khăn trong việc làm bài tập về nhà và tự học tại nhà, sau một thời gian vào nếp, bạn ấy lại rất tiến bộ và ý thức, đó cũng là những điều thú vị trong nghề với chị”. Chị L., giáo viên can thiệp tại nhà cho hay.

Một chia sẻ của phụ huynh có con 4 tuổi tự kỷ mức độ nhẹ chia sẻ: “bạn nhà chị được chẩn đoán ở mức độ nhẹ, bình thường chị cho con học hoà nhập cả ngày trên lớp. Buổi tối chị có mời giáo viên can thiệp tại nhà 1 giờ. Chị thấy khá ổn, phù hợp với nhu cầu và điều kiện của gia đình, học ở nhà cô giáo cũng khá quan tâm, chia sẻ và trao đổi sát sao tình hình học tập của con. Chị cũng dạy kèm, tương tác chơi với con thông qua chương trình và hướng dẫn của cô giáo khi rảnh rỗi”.

Trong mọi phương thức can thiệp đều có những thuận lợi và khó khăn nhất định. Tuy nhiên, tuỳ vào từng trường hợp khác nhau phụ huynh nên có lựa chọn phù hợp với vấn đề của trẻ.Điều đó, giúp trẻ có những hướng đi đúng, kịp thời với những vấn đề khó khăn đang gặp phải.

 Khi nào nên can thiệp tại nhà hay can thiệp tại trung tâm?

Việc lựa chọn các phương thức can thiệp khác nhau cũng tuỳ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau. Đáp ứng các nhu cầu cần thiết của trẻ và điều kiện thực tế của mỗi gia đình.

Can thiệp tại nhà sẽ phù hợp hơn khi: vấn đề của trẻ được đánh giá khá nhẹ, dễ can thiệp; gia đình không có điều kiện đưa đón con thường xuyên; khoảng cách quá xa trung tâm không tiện di chuyển; hay phụ huynh có nhiều thời gian dành cho con…

Cần can thiệp tại trung tâm khivấn đề của trẻ được chẩn đoán là nặng cần can thiệp tích cực (cả ngày); khi bố mẹ có ít thời gian dạy con, tương tác với con; hoặc vấn đề trẻ phức tạp cần đa dạng hình thức can thiệp; hay gia đình có điều kiện đưa đón cũng là một yếu tố tích cực để lựa chọn trung tâm là nơi can thiệp hiệu quả.

 Đó là một số những gợi ý để phụ huynh có thể cân nhắc, lựa chọn phù hợp với điều kiện gia đình hướng đến sự phát triển tốt nhất cho trẻ. Với những điều kiện hoàn cảnh khác nhau, mỗi gia đình đều có những lựa chọn khác nhau.Với những trẻ được chẩn đoán có rối loạn phổ tự kỷ, gia đình nên lắng nghe những tư vấn từ các nhà chuyên môn có kinh nghiệm và các chuyên gia. Bằng kiến thức và kinh nghiệm dày dặn, họ sẽ cho đưa ra những hướng đi phù hợp nhất để đảm bảo sự phát triển tốt nhất của trẻ.

Nguồn: Bài viết được đăng trên trang fanpage

https://www.facebook.com/chongchongsacmau/