​ NHỮNG AI CÓ THỂ ĐƯA RA CHẨN ĐOÁN RỐI LOẠN PHÁT TRIỂN Ở TRẺ EM?​

Ngày 6-10-2025
Rối loạn phát triển ở trẻ em là những tình trạng phức tạp, có khả năng ảnh hưởng đến tư duy, vận động, giao tiếp, vui chơi và tương tác xã hội của các em. Nhu cầu về các chuyên gia lành nghề có thể xác định và hiểu chính xác những tình trạng phức tạp này đang tăng nhanh chóng. Việc chuyên gia có thể đưa ra chẩn đoán sớm và chính xác là một cơ hội lớn hiểu đúng và chính xác về khó khăn của trẻ, cung cấp cho các em sự hỗ trợ phù hợp vào đúng thời điểm để đạt được kết quả tốt về lâu dài. Vậy, những chuyên gia nào có thể thực hiện công việc quan trọng này?

​ NHỮNG AI CÓ THỂ ĐƯA RA CHẨN ĐOÁN RỐI LOẠN PHÁT TRIỂN Ở TRẺ EM?​

🖋 NHÀ TÂM LÝ
Quy định về nhà tâm lý học đủ điều kiện để được đưa ra chẩn đoán là khác nhau ở mỗi nước.

Tại Hoa Kỳ, để trở thành một nhà tâm lý học đủ điều kiện chẩn đoán các rối loạn tâm thần thường mất khoảng 10–14 năm. Quá trình này bắt đầu với bằng cử nhân kéo dài 4 năm, tiếp theo là bằng tiến sĩ về tâm lý học lâm sàng hoặc tâm lý học tham vấn trong 5–7 năm, bao gồm các môn học về bệnh lý tâm thần, đánh giá tâm lý và đạo đức nghề nghiệp, cùng với thực hành lâm sàng có giám sát. Sau khi hoàn thành một năm thực tập được Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ (American Psychology Association - APA) công nhận, người học thường tiếp tục 1–2 năm thực hành sau tiến sĩ có giám sát để nâng cao kỹ năng chẩn đoán. Để được cấp phép, họ cần qua Kỳ thi Thực hành Chuyên môn Tâm lý học (Examination for Professional Practice in Psychology - EPPP) và các bài kiểm tra chuyên biệt của từng bang, sau đó nhà tâm lý học có thể đưa ra chẩn đoán một cách hợp pháp, với điều kiện họ duy trì học tập bồi dưỡng định kỳ để luôn cập nhật các tiêu chuẩn chẩn đoán mới nhất.

Tại Úc, để trở thành nhà tâm lý học được có giấy phép và có thể chẩn đoán các rối loạn sức khỏe tâm thần, cần hoàn thành tối thiểu 6 năm đào tạo được công nhận bởi Hội đồng Kiểm định Tâm lý Úc (Australian Psychology Accreditation Council - APAC), sau đó đăng ký hành nghề chính thức với Hội đồng Tâm lý học Úc (PsyBA - Psychology Board of Australia). Mặc dù các danh hiệu chuyên ngành như Nhà tâm lý lâm sàng yêu cầu học tập và thực hành có giám sát nâng cao, Hiệp hội Tâm lý học Úc (Australian Psychological Society - APS) khẳng định rằng mọi nhà tâm lý đã đăng ký - dù có hay không có chứng nhận chuyên ngành - đều có thể chẩn đoán rối loạn nếu đủ năng lực, dựa trên trình độ học vấn, đào tạo, kinh nghiệm và tuân thủ Bộ Quy tắc Đạo đức của APS. Tất cả nhà tâm lý học đều được đào tạo về bệnh tâm lý, đánh giá và chẩn đoán theo hệ thống phân loại được công nhận, dù một số người có thể chuyên sâu vào các nhóm bệnh cụ thể. Các yêu cầu bổ sung về bằng cấp cho việc chẩn đoán là do từng tổ chức quy định chứ không phải pháp luật, vì vậy nhà tâm lý cần kiểm tra trước để tránh ảnh hưởng đến thân chủ.

Hiện tại ở Việt Nam, dù nhà tâm lý có chứng chỉ hành nghề tâm lý, họ vẫn không được pháp luật trao thẩm quyền chẩn đoán y khoa đối với rối loạn phát triển như rối loạn tự kỷ, tăng động giảm chú ý, hay chậm phát triển trí tuệ. Theo Luật Khám bệnh, Chữa bệnh và các hướng dẫn của Bộ Y tế (ví dụ: Quyết định số 1862/QĐ-BYT năm 2022 về Chẩn đoán và Can thiệp trẻ có rối loạn phổ tự kỷ), quyền chẩn đoán thuộc về bác sĩ, thường là bác sĩ chuyên khoa tâm thần, nhi khoa. Nhà tâm lý có thể tiến hành đánh giá tâm lý bằng các công cụ chuẩn hóa như ADOS-2, WISC-V, Vineland… để mô tả hồ sơ chức năng, xác định mức độ khó khăn và đưa ra kết luận chuyên môn tâm lý, nhưng văn bản này chỉ mang tính đánh giá và khuyến nghị; nếu cần giấy tờ chính thức cho mục đích y tế, giáo dục hay bảo hiểm thì vẫn phải có chẩn đoán từ bác sĩ.

🩺 BÁC SĨ (CHUYÊN KHOA TÂM THẦN/CHUYÊN KHOA NHI)

Bác sĩ chuyên khoa tâm thần hoặc chuyên khoa nhi là những chuyên gia y tế có thể chẩn đoán rối loạn phát triển. Họ đã trải qua quá trình đào tạo chuyên sâu, có kiến thức vững chắc về sự phát triển não bộ, hành vi và cảm xúc của trẻ. Trong quá trình thăm khám, bác sĩ sẽ thu thập thông tin về tiền sử phát triển của trẻ từ phụ huynh, quan sát hành vi, cảm xúc và tương tác xã hội của trẻ, đồng thời sử dụng các bảng câu hỏi hoặc thang đo chuẩn hóa. Dựa trên các tiêu chuẩn chẩn đoán quốc tế DSM-5 hoặc ICD-11, bác sĩ sẽ đưa ra chẩn đoán và xây dựng kế hoạch can thiệp. Với nền tảng y khoa, bác sĩ còn có khả năng đánh giá các yếu tố sinh lý, thần kinh và thể chất có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ (như co giật, rối loạn di truyền). Họ cũng có thể chỉ định các xét nghiệm chuyên sâu và kê đơn thuốc nếu cần.

👉 SỰ KHÁC BIỆT GIỮA CHUYÊN GIA TÂM LÝ VÀ BÁC SĨ TRONG CHẨN ĐOÁN RỐI LOẠN PHÁT TRIỂN:

Nhìn chung, nhà tâm lý lâm sàng tập trung sâu vào đánh giá tâm lý, hành vi và các chức năng phát triển thông qua các công cụ đo lường chuẩn hóa. Ngược lại, bác sĩ (đặc biệt là chuyên khoa tâm thần hoặc nhi) có thế mạnh trong việc đánh giá y khoa toàn diện, xác định các yếu tố thần kinh, sinh học liên quan và có thể can thiệp bằng thuốc.

Tóm lại, việc chẩn đoán rối loạn phát triển đòi hỏi chuyên môn cao. Bác sĩ chuyên khoa nhi, bác sĩ chuyên khoa tâm thần và chuyên gia tâm lý lâm sàng đều đóng vai trò riêng biệt nhưng không kém phần quan trọng trong việc phát hiện và xác định các rối loạn này. Để đáp ứng nhu cầu thực tiễn, khóa học Tư vấn, đánh giá các rối loạn phát triển sắp tới của trung tâm sẽ cung cấp kiến thức và kỹ năng cần thiết, giúp học viên tự tin hơn trong việc sàng lọc và nhận diện sớm các dấu hiệu rối loạn ở trẻ.

Tài liệu tham khảo:
1) APA. (2014). Pursuing a Career in Clinical or Counseling Psychology. Https://Www.Apa.Org. https://www.apa.org/.../subfi.../clinical/education-training
2) Bộ y tế (2022), Tài liệu hướng dẫn chẩn đoán và can thiệp trẻ có rối loạn phổ tự kỷ
3) Making a diagnosis | APS. (n.d.). Psychology.org.au. https://psychology.org.au/.../spring-2023/making-a-diagnosis
4) U.S. Bureau of Labor Statistics. (2018). Psychologists : Occupational Outlook Handbook: : U.S. Bureau of Labor Statistics. Bls.gov. https://www.bls.gov/.../life.../psychologists.htm...
 
TÁC GIẢ: NGUYỄN THỊ THU THẢO

Tin liên quan

  • Một số dầu hiện cha mẹ và người chăm sóc cần lưu ý để đưa trẻ đi đánh giá

    1-8-2025
    Trong quá trình phát triển, trẻ em thường sẽ trải qua nhiều thay đổi về mặt cảm xúc, hành vi và giao tiếp. Đây có thể là biểu hiện bình thường, nhưng đôi khi cũng là dấu hiệu cho thấy trẻ có thể đang gặp phải những khó khăn tâm lý. Việc sớm nhận diện những dấu hiệu bất thường có thể giúp người lớn kịp thời hỗ trợ trẻ vượt qua khó khăn và phát triển lành mạnh hơn.

Tin đã đăng