Cha mẹ cần quan tâm tới các biểu hiện sớm về rối loạn tăng động giảm chú ý ở lứa tuổi mầm non

Khái niệm về tăng động giảm chú ý

Tăng động giảm chú ý (ADHD-Attention Deficit Hyperactivity Disorder) là một rối loạn phát triển thần kinh thường gặp ở trẻ em và có thể kéo dài đến tuổi trưởng thành.

Đặc điểm chính của ADHD bao gồm sự thiếu chú ý, hiếu động quá mức và tính bốc đồng.

Rối loạn tăng động giảm chú ý là một trong những rối loạn tâm thần phổ biến nhất ở trẻ em, ảnh hưởng đến khoảng 5% trẻ em và thanh thiếu niên trên thế giới (Polanczyk, de Lima, Horta, Biederman, & Rohde, 2007). Rối loạn này được đặc trưng bởi giảm khả năng duy trì sự chú ý và tăng hoạt động quá mức, có hành vi xung động so với trẻ cùng lứa tuổi, cùng mức độ phát triển.

Rối loạn tăng động giảm chú ý thường xuất hiện sớm ở lứa tuổi nhỏ, khi mới bắt đầu đi học và đem lại những hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng xấu đến sự phát triển về tâm lý và các hành vi nhân cách của trẻ. Nhóm trẻ này bao gồm những trẻ có vấn đề hành vi do môi trường hoặc do yếu tố sinh học.  

Đặc điểm tăng động giảm chú ý ở trẻ lứa tuổi mầm non

Mặc dù các chuyên gia không chuẩn đoán ADHD trước 5 hoặc 6 tuổi nhưng trẻ có thể bộc lộ từ giai đoạn mầm non và chúng ta có thể thấy chúng có những đặc điểm của ADHD. Có nhiều trẻ 3 - 4 tuổi rất năng động và dễ sao nhãng nhưng mức độ của hành vi được biểu hiện và ảnh hưởng tới sự đạt được các kĩ năng để chúng ta phân biệt giữa mức độ hoạt động cao bình thường với rối loạn chức năng. Những trẻ này thường hoạt động liên tục và thường không thực hiện được các kĩ năng cơ bản tương xứng với sự phát triển.

Ai có thể cung cấp các thông tin về trẻ có nguy cơ mắc rối loạn tăng động giảm chú ý?

Trẻ có các biểu hiện rối loạn tăng động giảm chú ý có thể được sàng lọc và phát hiện sớm dựa trên kết hợp đánh giá giữa giáo viên và bố mẹ trẻ. Dựa vào những biểu hiện về hành vi của trẻ để hướng dẫn cha mẹ trẻ đưa trẻ đi chẩn đoán và sàng lọc sớm để được hỗ trợ và can thiệp sớm cho trẻ ADHD. Điều đó giúp giáo viên mầm non có các kĩ năng để quản lí những hành vi có vấn đề ở trẻ tăng động giảm chú ý ở trường mầm non tốt hơn, giúp trẻ có vấn đề về hành vi có thể hòa nhập được với các bạn ở trường mầm non.

Một số dấu hiệu của rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) thường bộc lộ trước độ tuổi đến trường. Nhưng ở trường học, khi các em gặp khó khăn trong việc đáp ứng kì vọng mà người khác đặt lên mình, hầu hết chúng được gợi ý đi khám để xem xét khả năng trẻ bị ADHD.

Tầm quan trọng của việc phát hiện sớm ADHD ở trẻ em

Phát hiện sớm ADHD ở trẻ em là rất quan trọng vì nó có thể ảnh hưởng đáng kể đến kết quả học tập, kỹ năng xã hội và sức khỏe tổng thể của trẻ.

Hiểu về rối loạn tăng động giảm chu sý

ADHD không chỉ là tình trạng gặp khó khăn trong việc chú ý. Đây là một rối loạn phức tạp có thể khác nhau rất nhiều giữa các trẻ. Một số trẻ mắc ADHD có thể hiếu động và bốc đồng, luôn di chuyển và hành động mà không suy nghĩ. Những trẻ khác có thể gặp khó khăn trong việc tập trung vào các nhiệm vụ, thường mơ mộng hoặc dễ bị mất tập trung. Một số trẻ có sự kết hợp của cả hai loại này.

Phát hiện sớm ảnh hưởng tới quá trình phát triển

Kết quả học tập tốt hơn

Trẻ em mắc ADHD chưa được chẩn đoán thường gặp khó khăn ở trường. Các em có thể gặp khó khăn trong việc tập trung vào bài học, hoàn thành bài tập về nhà hoặc ngồi yên trong lớp. Những thách thức này có thể dẫn đến điểm kém và sự thất vọng. Phát hiện sớm cho phép can thiệp, chẳng hạn như các kế hoạch giáo dục đặc biệt hoặc gia sư, có thể giúp những đứa trẻ này thành công trong học tập.

Cải thiện kỹ năng xã hội

ADHD có thể khiến trẻ khó tương tác với bạn bè. Trẻ có thể gặp khó khăn khi thay phiên nhau, tuân theo các quy tắc hoặc hiểu các tín hiệu xã hội. Điều này có thể dẫn đến các vấn đề trong việc kết bạn và giữ bạn bè. Phát hiện sớm có thể giúp trẻ nhận được sự hỗ trợ từ các cố vấn hoặc nhóm kỹ năng xã hội, có thể cải thiện khả năng tương tác của trẻ với người khác.

Tăng cường lòng tự trọng

Trẻ em mắc ADHD chưa được chẩn đoán thường phải đối mặt với sự chỉ trích vì hành vi của mình. Chúng có thể bị gắn mác là "kẻ gây rối" hoặc "lười biếng", điều này có thể làm tổn thương lòng tự trọng của trẻ.

Vai trò của nhận diện sớm và phát hiện sớm?

Phát hiện sớm giúp trẻ hiểu rằng những thách thức của chúng là do tình trạng bệnh lý chứ không phải do lỗi cá nhân. Với sự hỗ trợ phù hợp, trẻ có thể phát triển hình ảnh bản thân tích cực và sự tự tin.

Giảm nguy cơ mắc các tình trạng đồng mắc. ADHD thường đi kèm với các tình trạng khác như lo lắng, trầm cảm hoặc khuyết tật học tập. Phát hiện sớm có thể giúp xác định những tình trạng đồng thời này, cho phép lập kế hoạch điều trị toàn diện giải quyết mọi khía cạnh sức khỏe của trẻ. Phương pháp tiếp cận toàn diện này có thể ngăn ngừa tình trạng này trở nên tồi tệ hơn theo thời gian.

Các yếu tố ảnh hướng tới phát hiện sớm các dấu hiệu ADHD

Nhận thức và giáo dục

Cha mẹ, giáo viên và người chăm sóc nên tự giáo dục bản thân về các dấu hiệu và triệu chứng của ADHD. Nhận thức được những gì cần tìm kiếm là bước đầu tiên để phát hiện sớm. Các dấu hiệu phổ biến bao gồm khó tập trung, nói quá nhiều, không thể ngồi yên và hành động bốc đồng.

Theo dõi và quan sát

Theo dõi nhất quán hành vi của trẻ có thể giúp xác định các mô hình có thể chỉ ra ADHD. Việc ghi nhật ký về hành vi, cả ở nhà và ở trường, có thể cung cấp thông tin có giá trị cho các chuyên gia chăm sóc sức khỏe.

Đánh giá chuyên môn

Nếu nghi ngờ ADHD, một chuyên gia chăm sóc sức khỏe cần phải đánh giá kỹ lưỡng. Đánh giá này có thể bao gồm các cuộc phỏng vấn, bảng câu hỏi và đánh giá hành vi. Chẩn đoán không nên dựa trên một quan sát duy nhất mà phải là cái nhìn toàn diện về hành vi của trẻ theo thời gian.

Hợp tác với nhà trường

Nhà trường đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện sớm ADHD. Giáo viên thường nhận thấy các triệu chứng trước khi phụ huynh phát hiện ra, do môi trường lớp học có cấu trúc. Sự hợp tác giữa phụ huynh và nhà giáo dục có thể đảm bảo rằng các mối quan tâm được giải quyết kịp thời và phù hợp.

 Điều trị và hỗ trợ khi trẻ có những dấu hiệu sớm

Sau khi phát hiện ADHD, nhiều lựa chọn điều trị khác nhau có thể giúp kiểm soát tình trạng này. Chúng có thể bao gồm liệu pháp hành vi và hỗ trợ giáo dục. Sự kết hợp của các phương pháp điều trị này thường mang lại hiệu quả tốt nhất. Ngoài ra, sự hỗ trợ từ gia đình, giáo viên và cố vấn là rất quan trọng để giúp trẻ mắc ADHD phát triển.

Liệu pháp hành vi

Liệu pháp hành vi giúp trẻ phát triển các chiến lược đối phó và cải thiện hành vi của mình. Liệu pháp này có thể đặc biệt hiệu quả trong việc dạy trẻ cách kiểm soát các triệu chứng của mình trong các tình huống hàng ngày.

Hỗ trợ giáo dục

Nhà trường có thể cung cấp các điều chỉnh như thêm thời gian làm bài tập, không gian yên tĩnh để làm việc hoặc các chiến lược giảng dạy phù hợp. Những hỗ trợ này có thể giúp trẻ mắc ADHD tiếp thu, học tập tốt hơn.

Hỗ trợ của gia đình

Gia đình đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý ADHD. Cung cấp một môi trường có cấu trúc, kỳ vọng rõ ràng và thói quen nhất quán có thể giúp trẻ mắc ADHD thành công.

Nhìn chung, việc nhận diện các dấu hiệu sớm của ADHD ở trẻ mầm non đóng vai trò quan trọng trong việc can thiệp và hỗ trợ trẻ phát triển một cách toàn diện. Những dấu hiệu này, như sự thiếu tập trung, khó kiểm soát hành vi, và thường xuyên di chuyển không ngừng, có thể ảnh hưởng đến quá trình học hỏi và giao tiếp của trẻ. Tuy nhiên, ADHD không phải là điều không thể khắc phục nếu được phát hiện và điều trị kịp thời. Cha mẹ và giáo viên cần có sự quan tâm, theo dõi và phối hợp chặt chẽ để tạo ra một môi trường thuận lợi, hỗ trợ trẻ vượt qua những khó khăn này. Bằng cách cung cấp sự hướng dẫn và can thiệp phù hợp, trẻ có thể phát triển khả năng tự quản lý, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống và sự thành công trong tương lai.

Nguyễn Thị  Minh Nguyệt – Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

Chịu trách nhiệm nội dung: ThS Vũ Văn Thuấn