Một số dấu hiệu sớm về rối loạn tăng động giảm chú ý ở lứa tuổi mầm non

ADHD là một trong những rối loạn đầu tiên người ta nghi ngờ khi hành vi của trẻ trong lớp học hay thành tích của trẻ ở trường có vấn đề. Một đứa trẻ không thể ngồi yên, tự thốt ra câu trả lời trong lớp mà không giơ tay phát biểu, không hoàn thành nhiệm vụ được giao, trong trạng thái mơ mộng khi giáo viên đang giảng bài... đều là những triệu chứng phổ biến của ADHD.

Những hành vi trên là kết quả của các tác nhân khác như lo lắng, chấn thương hay thậm chí là bản tính trẻ con hơn hầu hết những đứa trẻ khác trong lớp. Vì thế, nhận biết được những triệu chứng của ADHD trong lớp học và những đặc điểm của ADHD dễ bị nhầm lẫn với những căn bệnh hay tác nhân khác có thể ảnh hưởng đến hành vi của trẻ là vô cùng quan trọng.

Những dấu hiệu của trẻ mắc rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) có thể biểu hiện rõ rệt trong các môi trường khác nhau. Dưới đây là phân tích chi tiết theo từng môi trường: 

Các dấu hiện khi trẻ ở nhà

Trẻ ADHD thường biểu hiện rõ nét khi ở nhà, đặc biệt khi thực hiện các nhiệm vụ hằng ngày hoặc tương tác với gia đình.

Các biểu hiện kém tập trung:

-        Khó hoàn thành các việc nhỏ như thu dọn đồ chơi, mặc quần áo, hoặc bài viết, vẽ, tô màu, xâu hạt. 

-        Thường xuyên quên các nhiệm vụ hoặc yêu cầu từ cha mẹ (ví dụ: quên rửa tay sau khi ăn). 

-        Hay bị sao nhãng bởi âm thanh hoặc hoạt động xung quanh. 

Các biểu hiện bốc đồng

-        Ngắt lời hoặc chen ngang khi cha mẹ hoặc anh chị em đang nói chuyện. 

-        Hay cầm, nghịch hoặc làm rơi vỡ đồ vật mà không suy nghĩ trước. 

-        Thực hiện những hành động nguy hiểm như trèo lên bàn ghế, nhảy từ trên cao xuống mà không nhận thức hậu quả. 

Các biểu hiện tăng động

Không thể ngồi yên khi ăn cơm, liên tục đứng dậy hoặc làm những hành động gây rối. 

-        Chạy nhảy quanh nhà hoặc không thể ngồi tập trung khi xem tivi hoặc nghe kể chuyện. 

-        Thích leo trèo lên cửa sổ, ghế sofa, cầu thang

-        Hay giữa các bậc thềm xuống

-        Thích các hoạt động thể thao ngoài trời

-        Thích thử các trò chơi vận động mạnh

Các biểu hiện khi trẻ ở trường mẫu giáo

Trong môi trường học tập, các dấu hiệu ADHD thường rõ ràng do yêu cầu về quy tắc và yêu cầu về sự tập trung rõ ràng hơn. 

Các biểu hiện kém tập trung:

-        Thường xuyên mơ màng, mất chú ý khi cô giáo hướng dẫn các hoạt động chung;

-        Dễ dàng bị phân tâm bởi các âm thanh hoặc hoạt động xung quanh (tiếng bút gõ, tiếng bạn nói chuyện). 

-        Không hoàn thành các nhiệm vụ đơn giản như tô màu, xếp hình, hoặc viết chữ. 

Các biểu hiện bốc đồng

-        Trả lời câu hỏi ngay lập tức mà không suy nghĩ kỹ hoặc không đợi giáo viên hỏi xong. 

-        Thường xuyên chen ngang, nói leo khi giáo viên hoặc bạn bè đang nói. 

-        Có xu hướng rời khỏi chỗ ngồi mà không xin phép, gây gián đoạn lớp học. 

Các biểu hiện tăng động

-        Thường xuyên đứng dậy, đi lại hoặc ngọ nguậy trên ghế mà không ngồi yên được. 

-        Làm rơi đồ dùng học tập, gõ tay hoặc chân liên tục lên bàn. 

-        Chạy nhảy hoặc chơi đùa trong lớp khi không được phép.

Các biểu hiện trong một số hoạt động khi chơi cùng bạn bè

Trong các tình huống xã hội như chơi cùng bạn bè, trẻ ADHD có thể gặp khó khăn trong việc hòa nhập. 

Các biểu hiện kém tập trung:

-        Không chú ý đến quy tắc trò chơi hoặc thường xuyên quên lượt của mình. 

-        Dễ dàng chán nản hoặc bỏ dở giữa chừng khi chơi chung với nhóm bạn. 

Các biểu hiện bốc đồng

-        Giành đồ chơi của bạn hoặc tự ý thay đổi quy tắc mà không thông báo cho nhóm; Có thể phản ứng thái quá (ví dụ: la hét, đánh bạn) khi cảm thấy không hài lòng. 

Các biểu hiện tăng động

-        Chạy nhảy không ngừng ngay cả khi các bạn chơi trò chơi tĩnh lặng như đọc sách hoặc xếp hình. 

-        Hay va vào các bạn hoặc làm đổ, hỏng đồ chơi của nhóm. 

Các biểu hiện khi ở nơi công cộng (siêu thị, công viên, bữa tiệc)

Khi ở những môi trường công cộng, trẻ ADHD thường khiến cha mẹ lo lắng bởi hành vi khó kiểm soát. 

Các biểu hiện kém tập trung:

-        Không tuân theo hướng dẫn của cha mẹ (ví dụ: không đi sát bên cha mẹ mà chạy lung tung). 

-        Dễ bị cuốn hút bởi những yếu tố xung quanh như ánh sáng, âm thanh, hoặc các đồ vật mới lạ.

Các biểu hiện bốc đồng

-        Đòi hỏi những thứ mình muốn ngay lập tức (ví dụ: đồ chơi, kẹo). 

-        Đôi khi la hét hoặc khóc lóc để thu hút sự chú ý. 

Các biểu hiện tăng động

-        Chạy nhảy hoặc leo trèo lên đồ vật như ghế, bàn ở nơi công cộng. 

-        Làm rơi hoặc gây hỏng các vật dụng trong cửa hàng mà không nhận thức được hậu quả. 

Các biểu hiện khi tham gia các hoạt động gia đình (ăn uống, du lịch)

Trẻ ADHD thường gặp khó khăn trong các hoạt động yêu cầu sự tập trung hoặc kiên nhẫn. 

Các biểu hiện kém tập trung:

-        Khi ăn uống, dễ bị phân tâm bởi các câu chuyện xung quanh hoặc không tập trung ăn. 

-        Khi đi du lịch, liên tục hỏi hoặc thay đổi mong muốn mà không thể duy trì kế hoạch ban đầu. 

Các biểu hiện tăng động

-        Ngắt lời người lớn trong khi họ đang thảo luận kế hoạch. 

-        Quyết định đột ngột muốn thay đổi hoạt động mà không quan tâm đến ý kiến của người khác. 

Các biểu hiện tăng động

-        Không thể ngồi yên trong xe hoặc phương tiện di chuyển, liên tục di chuyển hoặc cựa quậy. 

-        Thường xuyên đòi dừng lại giữa chuyến đi vì không thể chịu được thời gian dài ngồi im. 

Các biểu hiện ADHD cần được quan sát một cách toàn diện, xuất hiện đồng thời ở nhiều môi trường khác nhau và kéo dài trong thời gian ít nhất 6 tháng để đảm bảo không nhầm lẫn với tính cách nghịch ngợm hoặc các yếu tố nhất thời.

Bản thân người bị ảnh hưởng bởi ADHD và gia đình họ thường nhận định sai về các triệu chứng, nghĩ chúng là “một phần tính cách” hoặc “cách sống” của họ. Trong những trường hợp này, phụ huynh thường không tìm kiếm sự chăm sóc y tế trừ khi hành vi đó liên quan đến suy giảm chức năng được người khác nhận thấy như học tập suy giảm. Trong trường hợp này, giáo viên là người đề nghị phụ huynh tìm cách trao đổi với phụ huynh để cho trẻ được tham khám và can thiệp sớm.

Nguyễn Thị Minh Nguyệt – Học viện Thanh thiếu niên Việt Nam

Chịu trách nhiệm nội dung: ThS Vũ Văn Thuấn